Praktische tips voor meer ontspanning in de wedstrijdring van Annemarie van der Toorn tijdens Hippische Leergang

Dankzij haar jarenlange ervaring in het gedrag van paarden weet Annemarie van der Toorn als geen ander hoe je het beste kunt omgaan met sensitieve en gevoelige dressuurpaarden. Hoe leer je hem zijn spanning los te laten? Welke oefeningen kun je doen om zijn concentratie vast te houden? Hoe bereid je hem het beste voor op een wedstrijddag? 

Natuurlijk gedrag en werken via systemen
Als je met paarden werkt, dan is het belangrijk om te weten wat het natuurlijk gedrag van deze dieren is en hoe een paard leert. Een paard is een vluchtdier en heeft daarom een duidelijke leider nodig. Annemarie gelooft dan ook niet in partnership als je samen met een paard werkt, maar wel in hiërarchie. ‘Jij bent de baas, wie beweegt, die bepaalt. Waarom is leiderschap belangrijk binnen een kudde? Als er gevlucht moet worden, dan is een goede leider essentieel. Een paard waar alle andere paarden, zonder aarzeling, achteraan gaan. Ben je te laat, dan kan je maar zo een lekker hapje worden van een roofdier. De verdeling 51 – 49% procent leiderschap is genoeg’, aldus Van der Toorn.

Annemarie geeft aan dat er verschillende manieren zijn om je doel te bereiken. Belangrijk is dat je een paard nooit pijn doet. Je moet paarden niet ongevoelig maken, maar ze moeten wel prikkels aan kunnen om te kunnen werken. ‘Kunnen paarden leren zonder stress? Nee, dat is onmogelijk. Wij zien stress alleen altijd als iets negatiefs, maar stress kan ook juist positief werken, je bent scherp en alert en presteert daardoor juist beter. Je wilt iets bereiken en ‘motivational’ stress kan je hier juist bij helpen. Dit geldt ook voor paarden.’

Annemarie werkt met paarden via twee systemen: Druk en ontspanning en toenadering en terugtrekken. ‘Als je dit eenmaal onder de knie hebt, dan kun je veel bereiken. Als je maar geduld hebt én op tijd stopt. Laat het paard verbetering zien in zijn gedrag, dan is het tijd om te stoppen. Je moet het paard niet overvragen. Een volgende training kom je sneller weer op dit punt en van daaruit kan je verder werken. Ik werk vanuit het principe “shaping”, werken in kleine stapjes.’

Welk type paard?
‘Het is ook handig om te weten welk type paard je hebt. Is hij introvert? Of juist extravert. Bij introverte paarden zie je soms niet dat ze iets eng vinden, maar ze bouwen spanning op en exploderen dan ineens. Deze paarden laten moeilijk spanning los. Het ene paard ontspant door rustig te gaan stappen, het andere moet je even stil laten staan zodat hij rustig om zich heen kan kijken. Voor alle paarden geldt, brengen ze hun hals omlaag, dan neemt het adrenaline niveau af. Geef je paard wat meer teugel zodat hij zijn hals kan laten zakken en je zult zien dat hij ontspant. Wist je dat er onderzoek is gedaan naar de invloed van jouw hartslag op de hartslag van een paard? Gaat jouw hartslag omhoog, dan gaat die van het paard ook omhoog. Een paard merkt aan jouw spierspanning en ademhaling dat je spanning hebt. Bij hem stijgt dan ook de hartslag. Dit is óók de reden dat veel paarden een wedstrijd spannender vinden dan een training thuis. Dit ligt niet alleen aan het paard..

Aan de slag
Tijdens deze leerzame avond werd er gewerkt met twee paarden die duidelijk een probleem hadden. Een derde paard werd ingezet omdat één van de twee paarden een probleem had met andere paarden. Je kunt een rustig paard ook gebruiken om een paard gerust te stellen en vertrouwen te geven. Op deze manier traint de Bereden Politie bijvoorbeeld ook de paarden.

Als eerste verscheen Fellow in de ring. Een C-pony van 6 jaar oud. Fellow kan niet met andere pony’s in één rijbaan. Hij raakt dan in paniek en wil alleen maar vluchten. Lastig gedrag tijdens het losrijden van een wedstrijd. De berijdster van Fellow, Marjolein Bomers (14 jaar) is inmiddels Z geklasseerd met Fellow, maar dit probleem komt elke wedstrijd weer terug. Annemarie werkt met Fellow eerst aan de hand. Er is nog een paard in de rijbaan en al gauw wordt er duidelijk dat Fellow het erg spannend vindt als hij tussen het andere paard en de bakrand terecht komt. Hij wil dan wegrennen. Annemarie zet Fellow stil, laat hem een pasje achterwaarts gaan en stapt weer rustig voorwaarts. Ze laat Fellow achter het paard aan stappen, zodat hij het paard ‘opjaagt’. Gaat het goed? Dan haalt Annemarie hem uit de situatie, door een volte te stappen of af te wenden, als beloning.

Na een pauze (er werd ondertussen gewerkt met het andere paard), verschijnt Fellow met Marjolein onder het zadel in de ring. Ook nu wordt er weer gewerkt in kleine stapjes. Eerst in stap en later in draf. Marjolein moet ook nu weer achter het brave paard aandraven om hem ‘op te jagen’. Dit geeft Fellow vertrouwen. Stapje voor stapje wordt de ruimte tussen de bakrand kleiner gemaakt en er is al snel verbetering te zien. Fellow vindt het nog wel spannend als het andere paard hem passeert in de draf, maar hij gaat niet meer rennen. Marjolein krijgt de tip om veel te oefenen met terug rijden. Een paar pasjes draven en op het moment dat Fellow de benen wil nemen, een overgang terug rijden naar stap en zelfs een stapje achterwaarts. Zodra Fellow rustig langs het andere paard draaft is hij klaar. Het probleem is nog niet opgelost, maar het begin is er en Marjolein weet hoe ze controle kan houden en thuis aan de slag kan.

Het andere paard is Zjelko een ruin van 15 jaar en erg schrikkerig, zowel thuis als op vreemd terrein. De eerste wedstrijd staat gepland, en zijn amazone Vivien van Zeeland wil graag tips hoe ze goed voorbereid op wedstrijd kan. Ook wil ze graag weten wat ze kan doen als hij toch schrikt. Zelf is ze ook gauw nerveus, een slechte combinatie dus. 
Met dit paard wordt enkel aan de hand gewerkt. Annemarie laat Lotte van haar team het paard aan de hand leiden. Ook hier wordt direct duidelijk gemaakt dat Lotte de leiding heeft en het paard buiten haar persoonlijke ruimte moet blijven. Annemarie raakt het paard op de schoft aan met een stok met daaraan plastic lint. Dat vindt het paard wel erg spannend. Annemarie haalt het direct weg, en loopt ook zelf weg. Hiermee wordt ingespeeld op het natuurlijk gedrag van het paard. Een roofdier zal namelijk nooit weglopen na een ‘aanval’. Al gauw merkt hij dat de stok niet eng is en kan hij op zijn hele lijf worden aangeraakt. Deze oefening wordt herhaald met een paraplu. Tijdens de oefening herhaalt Annemarie alle stappen telkens op dezelfde manier. Paarden houden van patronen en leren sneller als je deze consequent toepast. Uiteraard wordt alles in rust gedaan en krijgt het paard telkens de mogelijkheid om even te ontspannen door rustig te stappen.

Een vraag uit het publiek: ‘Je ziet vaak dat een paard de oefening aan de linkerkant minder eng vindt dan aan de rechterkant.’ Annemarie: ‘Doordat wij veel aan de linkerkant van het paard werken (opstappen, leiden aan de hand), is het paard meer gewend aan deze kant. Door zowel links als rechts je paard te leiden en ook eens aan de andere kant op te stappen, train je beide zijden en zal je zien dat je paard ook aan de rechterkant makkelijker wordt.’

Nadat Marjolein en Fellow nog een keer onder het zadel in de ring zijn verschenen is het de eer aan Zjelko en Vivien om de avond af te sluiten. Het paard is direct meer ontspannen zodra hij voor de tweede keer in de ring komt. ‘Logisch’, aldus Annemarie. ‘Hij heeft alles al eens gezien en is niet meer zo onder de indruk.’ Een schrikreactie wordt uitgelokt door het geven van applaus. Heel kort, het paard wordt gelijk weer uit de situatie gehaald en er wordt rustig aan de hand gestapt. Een stapje achterwaart en focus op de leider. Het applaus zwelt nog een aantal keer aan en al gauw reageert Zjelko er niet meer op.

Zodra de paarden de baan uit zijn, ze hebben immers ontzettend hun best gedaan, is er nog ruim de tijd voor het stellen van vragen. Annemarie blijft net zo lang tot alle vragen beantwoord zijn en dat waren er erg veel! Het was een mooie leerzame avond voor iedereen die met paarden werkt.

10 TIPS VAN ANNEMARIE:

1. Laat jonge paarden ‘paard’ zijn. Laat ze in een kudde lopen waar ze paardentaal leren. Ze leren jou dan ook makkelijker als leider accepteren met respect voor je persoonlijke ruimte.
2. Heb je een probleem? Los dit op door eerst te werken aan de hand. Pas daarna ga je er onder het zadel mee aan het werk.
3. Paarden houden van patronen en leren sneller als je deze consequent toepast.
4. Door je paard zowel aan de linker- als rechterkant te leiden en ook aan beide zijden op te stappen, zal hij minder schrikkerig worden aan de rechterkant dan wanneer je je dagelijkse routine klussen alleen aan de linkerkant van het paard doet.
5. Voor alle paarden geldt, brengen ze hun hals omlaag, dan neemt het adrenaline niveau af. Geef je paard wat meer teugel zodat hij zijn hals kan laten zakken en je zult zien dat hij ontspant.
6. Gaat jouw hartslag omhoog, dan gaat die van het paard ook omhoog. Een paard merkt aan jouw spierspanning en ademhaling dat je spanning hebt. Bij hem stijgt dan ook de hartslag. Misschien ligt de oorzaak van jullie probleem wel bij jezelf.
7. Schrikt een paard? Stel hem dan niet gerust, dan wordt zijn gedrag bevestigd. (Zie je wel, het is ook heel erg eng.) Ga gewoon door waar je mee bezig was.
8. Heb jij of je paard veel last van wedstrijdspanning? Start eens een aantal keer Hors Concours. Je hebt dan geen druk om te presteren en je kunt je paard rustig laten kijken en wennen. Meedoen aan oefendressuur of -clinics is ook een goede training.
9. Doe thuis aan schrik en obstakeltraining. Je paard leert te wennen aan gekke objecten en situaties. Samen krijgen jullie meer vertrouwen en je zult ook op vreemd terrein en in de wedstrijdring minder spanning hebben.
10. Heb geduld, soms kan het wel maanden duren voordat een probleem is opgelost.

Hippische Leergangen
Er staan de komende periode nog meer interessante Hippische Leergangen gepland waarin je meer kunt leren over paarden. Voor sommige leergangen kun je licentiepunten verdienen. Een overzicht van de geplande Hippische leergangen kun je vinden op www.knhs.nl/hippischeleergang en in deze agenda op de website. Je kunt je inschrijven via de Evenementenkalender op Mijn KNHS. Er komen binnenkort nog meer leergangen bij. Houd hiervoor de KNHS-website en Facebookpagina in de gaten.